Tác giả Chung Mốc hiện đang cư
trú tại Thủ Đức, Việt Nam, gửi bài qua một thân hữu chuyển đến. Trước 1975, tại
miền Nam, ông là một nhà giáo, một huynh trưởng hướng đạo sáng giá. Bài viết của
ông, như tựa đề, viết theo cách nhìn của bà con quê nhà nhìn những Việt kiều Mỹ
khi họ về thăm lại quê quán.
Tháng Năm, nóng toé khói.
Ai đã từng đi xa quê hương đều ước
mong có dịp trở về, hoài niệm làm người ta xao xuyến đến cháy lòng. Tìm về từ vật
chất đến tinh thần, để thấy những cái tưởng mất đi vĩnh viễn nay lại tìm gặp,
cái xưa tầm thường nay trở nên quí giá.
Tôi may mắn thường có dịp đón tiếp
thân nhân cùng bạn bè về thăm nhà, nhận thấy song song với nỗi vui mừng khi tái
ngộ, còn có vài điều tưởng giữa chúng ta, TA và TÂY tự điều chỉnh, để ngày sum
họp niềm vui thêm trọn vẹn.
Tôi nhận thấy có mấy dạng Việt Kiều:
1. Người giàu (Có lẽ là giàu thật)
quan niệm đi 5 về 10, xênh xang áo gấm về làng, họ hàng cũng được thơm lây.
Hàng xóm có lòng đố kỵ cho là nổ : Hồi xưa nghèo không có đôi dép mà đi, giờ
tha đi đâu cũng kè kè chai nước lọc, vô nhà ai cũng không dám uống nước dù là
nước trà; nước giếng, nước mưa thì chê hôi. Họ đâu còn nhớ tới những ngày kinh
tế mới, những ngày đi đào kinh thuỷ lợi nghiêng nón múc một ít nước đục ngầu mà
uống. Bây giờ cứ đòi vào nhà hàng máy lạnh sang thiệt là sang để ăn uống cho an
toàn khỏi sợ đau bụng, nhưng nếu họ chịu quá bộ ra chỗ đang rửa chén tô, nơi
nhà bếp đang lặt rau, làm cá băm thịt, thì tưởng chưa có nơi nào mất vệ sinh
hơn thế nữa !. Tôi lấy làm ngạc nhiên và hãnh diện khi người mình mới qua tới xứ
người, người lâu thì vài ba chục năm, người mới thì chỉ năm hay mười năm mà nay
ai cũng là bác sĩ, kỹ sư, chủ hãng chủ tiệm, tiếng Tây tiếng Mỹ phun phèo phèo,
mà hình như không có ai làm thợ hết cả (?). Nếu quả thực như thế thì Mỹ trắng Mỹ
đen quá kém, nay họ lại phải xin đi làm công cho người mình nhiều quá, chứ như ở
VN mà mấy anh Campuchia qua đây lập nghiệp, không chịu làm cu ly khuân vác từ đời
cha tới đời con thì cũng còn khuya mới ngóc đầu lên nổi. Có người qua Mỹ đã lâu
nhưng còn e ngại vì tài chánh eo hẹp chưa muốn về thăm quê, vì ngoài tiền vé
máy bay ra, còn tiền quà cáp, xe cộ tiêu xài. Nhưng họ đâu biết rằng có tiền
cho thân nhân đã quí, nhưng gặp lại người thân sau bao nhiêu năm xa cách còn
quí hơn nhiều lắm. Vẫn biết rằng trong đám thân nhân "yêu vấu" kia thế
nào cũng có người nói xấu sau lưng: "Việt Kiều về quê mà Trùm Sò thế thì về
làm quái gì". Cũng may số người này không nhiều.
2. Người nghèo (Có thể là nghèo
giả) than van quá trời vì sợ người nhà vòi tiền, mà có người vòi tiền thật, mè
nheo đủ thứ. Họ không chờ cho đến khi gặp mặt mà thư, điện tới tấp khiến mẹ
cha, anh em con cái phát chán, vì người ta biết tiền gửi về sẽ bị tiêu pha một
cách lãng nhách bởi những người chuyên vô công rỗi nghề, từ sáng tới tối xách
xe chạy vòng vòng. Thái độ và cử chỉ bên TÂY thì lịch sự nhã nhặn, cưng chiều vợ
con hết mức (theo kiểu nịnh nghề bà lắm nạc) khiến phe TA ở quê nhà xốn con mắt
lắm. Nhưng khốn nỗi TA lại cộc cằn thô lỗ, gia trưởng y như xưa, y như cách đây
hàng thế kỷ. Hôm nay nhà có cơm khách, khách hỏi:
- Còn các cháu đâu, không ra dùng
cơm luôn thể?
- Các bác cứ xơi tự nhiên, các
cháu đã có rồi.
Các bác đang xơi, các cháu thập
thò ở cửa, Bố quát:
- Xuống bếp ăn với mẹ!
Đứa con giơ tay lên trời:
- Xin thề là dưới bếp hết cả nước
lẫn cái rồi bố ạ!!!
*
Bên TÂY gặp nhau ôm hôn chùn chụt,
bên TA mà làm thế có ngày chả còn răng ăn cháo. Hôm anh tôi về, thấy mấy trự Việt
Kiều gặp người đi đón ở phi trường, lợi dụng cơ hội ôm hôn tùm lum, ảnh nói có
nhiều người làm trò khỉ quá.
Rồi sau đó ít hôm ảnh lại nói sao
Việt Kiều về cứ phải chứng tỏ mình là Việt Kiều cho oai, lúc nào cũng thấy đeo
cái túi mề gà trước bụng, đàn ông lại còn mang quần có dây đeo vai cứ như mấy
anh bồi nhà hàng. Họ nói chuyện với nhau hay với con cái cứ xổ tiếng Mỹ làm người
nhà phải nghệt mặt ra. Mà làm như thế nghĩ cũng chả ích lợi gì, chỉ tổ cho nhà
hàng chém thẳng tay.
Việt Kiều thường phê bình người
trong nước đổ đốn, không chịu làm gì cả chỉ ăn nhậu. Nói của đáng tội, cái đó
cũng có nhưng vì họ chưa có cơ hội tiếp xúc với những Giám Đốc trẻ không rượu
bia thuốc lá; có trách nhiệm, năng lực và lòng tự trọng; những người thợ quần
quật với công việc nặng nề; những nông dân chân lấm tay bùn đã làm nên những
thay đổi và ấm no hơn những ngày cũ.
*
Việt kiều lớn đã thế còn Việt Kiều
con, tụi nhỏ về đây gặp khí hậu, thời tiết khác lạ, ăn ngủ trái múi giờ dễ sinh
ra dị ứng ốm đau, làm ông bà cha mẹ lo sốt vó.
Thái độ tụi nó cũng kỳ dị lắm,
hình như nó không thích được nâng niu âu yếm, đụng vào người là nó co rúm lại,
mà người mình có thương thì mới rờ rẫm bóp mông, bóp đít khen nó mập, trắng hồng
coi dễ thương hết sức. Ban đầu tôi tưởng tụi nó chê mình ở bẩn, nhưng sau này mới
biết là làm vậy không nên, nếu là ở Mỹ có thể bị kết tội child abuse gì đó.
Tụi nhỏ nói tiếng Việt không
rành, nó ú ớ bảo là đau bụng, đưa thuốc cho uống cả tiếng sau mới nói là nó
"wrong", nó bị đau cổ họng cơ. Có nhiều đứa lý sự và phá trời thần,
trẻ con VN mà nói tay đôi với người lớn thế thì có mà nát đít, còn trẻ Việt Kiều
nó được tự do tranh luận nếu nó nhận thấy người lớn nói sai. Về VN mà nó làm cứ
như ở nhà nó, cái máy quay phim, dàn máy hát ở quê nhà quí lắm, dành dụm biết
bao lâu mới mua được, nhưng con cháu Việt Kiều về xài rồi nó quăng vất tứ tung,
chọc ghẹo nhau chạy tới chạy lui làm đổ dàn am-pli, cả nhà thấy xót quá mà
không ai dám nói gì!
Nói sang cái ăn mới ngộ, đãi Việt
Kiều ở nhà hàng, TA ép TÂY ăn thịt.
TÂY than thở: "Tại sao lại
ép chúng tôi những thứ mà hàng ngày phải ăn mấy chục năm nay?". Không lẽ
kêu măng luộc, rau đay cua rốc, cà pháo mắm tôm, rau muống xào đập tỏi v.v...Những
thứ đó quê tôi có đầy ra, bước ra đàng sau vườn loáng một cái có cả rổ, bây giờ
thường để cho heo ăn mà thôi, ai nỡ lòng nào đem ra đãi Việt Kiều.
Việt Kiều con thì khác hẳn, vào
bàn nó ngồi im như tượng, mặt buồn như Đức Mẹ Sầu Bi ngồi dưới chân thánh giá,
hỏi ăn gì thì chỉ lắc đầu. Thấy mấy ông kêu đồ nhậu rắn rùa, chim chuột ... đặc
sản, nó chỉ con thạch sùng (thằn lằn) trên tường mà hỏi: "Con đó có ăn
không ?"
Người lớn thích ăn tiết canh, mua
con heo, con vịt về cắt tiết hay thọc huyết, nhìn thấy cảnh đó nó kinh hãi ôm
nhau khóc thét lên. Còn về thịt cầy, nó dặn là đừng bao giờ đánh lừa nó ăn một
miếng, bởi vì ăn thịt chó, tim sẽ đau đớn như phạm tội vậy. Về tới SG thả tụi
nó vào khu siêu thị thì như cá gặp nước, tụi nó hoạt bát hẳn lên, nói líu lo vì
trong đó có bán đồ ăn khoái khẩu của nó.
Ở quê tôi còn có một thứ mà mỗi
nhà có Việt Kiều về thăm thì phải lo trước, đó là cái bàn cầu ngồi theo lối Mỹ,
nhà cầu kiểu cũ trẻ con ngồi không quen cứ ngã bổ chửng ra. Nhớ hồi cách đây
hơn 10 năm, cầu cá dồ chưa bị cấm, có ông Việt Kiều đang ngồi thì bị cầu sập,
ông đứng giữa đìa khóc ầm lên kêu Trời kêu Phật, kêu cả thánh quan thầy.
Một cái đáng sợ nữa cho Việt Kiều
là muỗi. Xưa kia muỗi chỉ có mùa, bây giờ nhờ kinh tế thị trường nên có quanh
năm, nó lại theo trào lưu khủng bố của thế giới nên không kêu vo ve nữa mà
chuyên âm thầm đánh du kích, cắn xong một phát là chỗ đó ngứa không chịu nổi. Đối
với người trong nước không hiểu vì đã chịu muỗi chích hoài nên cơ thể quen nọc
ngứa, hay là tại vì thịt Việt Kiều thơm (tắm bằng xà bông Dove), hay tại muỗi vẫn
còn thù dai đối với Đế Quốc, mà cho dù là ban ngày sáng sủa đàn muỗi không cắn
ai, lại cứ xà quần bên Việt Kiều như đàn trực thăng sắp đổ quân vậy.
Đi với Việt Kiều nhí thì thật là
thê thảm, cho dù bôi thuốc chống muỗi rồi đó, nhưng dính mũi nào là làm độc mũi
đó, có khi mưng mủ sưng to như trái chùm ruột. Tôi có đứa cháu kiên nhẫn ngồi đếm
được 108 mụn trên một cái chân nhỏ bé !!!
Còn trục trặc ngôn ngữ Việt giữa
người trong và ngoài nước nữa chứ. Có nhiều Việt Kiều nghe không hiểu được những
từ ngữ "mới". Hồi sau 75 tôi có dịp tiếp xúc với cán bộ hay người miền
Bắc mới vô, nghe họ nói tôi buồn cười lắm mà không dám cười, sau đó nhái chơi,
rồi dần dần nó ngấm vào giọng nói lúc nào không hay, bây giờ có những chữ mà
loay hoay mãi không nhớ ra chữ cũ để thay thế.
Thí dụ: Hôm nay tôi tranh thủ đến
thăm anh (cố gắng). TV hôm nay bị sự cố kỹ thuật (trục trặc). Nhưng đến câu
"Họ có mặt bằng cho thuê" thì tôi đành chịu không tìm ra chữ nào để
thay.
Có anh về nước cầm máy chụp hình
hay quay phim thì thấy cái gì hơi lạ là bấm máy liên hồi, thấy người ta nói đi
xe khách chất lượng cao (high quality); xe tham quan (tourist); cửa hàng chuyên
bán ổn áp (survolter) là cười khinh khỉnh, nhưng chúng tôi thấy họ nói pha tiếng
Mỹ lại càng kỳ quái hơn: Đem cái xe tới tiệm để estimate, anh thợ sửa xe dốt
nát đâu biết tiếng Tây tiếng U gì đâu, nghe vậy bèn tháo tung chiếc xe ra; bảo
tun-ấp thì nghe giống như "ốc" nên lấy đồ nghề ra siết tất cả những
con ốc lại. Đàn bà con gái gì mà nói giữa chốn đông người "Tôi không có
khe" (care); "Vẫn còn ở chỗ cũ đây, chứ tôi đâu có mu (move)".
Cười, bởi vì khe và mu là những chữ dùng để chỉ cơ quan sinh dục của đàn bà.
Có lần được tháp tùng về thăm quê
cũ của mẹ tôi ngoài Bắc, gặp đứa em họ đang phụ trách một đoàn thể trong xứ đạo,
nó hỏi xin cái máy kích. Tôi hỏi cần đẩy hay kéo cái gì, nó giải thích thì ối
giời ơi! đó là cái am-pli và cặp loa để phát thanh, ở ngoài Bắc gọi là cái máy
kích âm !!!. Bây giờ họ còn hay nói tắt. Hỏi gia đình thế nào? Trả lời dạo này
gia đình chúng em VẤT lắm (vất vả); Món này ăn ngon CỰC (cực kỳ); Thợ xây quát
phu hồ: "Lấy cho tao bao Xi (xi măng) !!!
Chữ "bị" ở thế thụ động
(passive voice) lại được nói: "Ông ta hơi bị giỏi đấy" ; Món này ăn
hơi bị ngon v.v... Ban đầu tôi tưởng chỉ là cách dùng chữ cho khôi hài, không
ngờ có những nhà văn lớn dùng trong văn chương nghiêm túc nữa đấy. Thật quái đản
!!!
Hôm xem lậu cuốn băng Thuý Nga,
thấy ông Nguyễn Ngọc Ngạn nói xỏ người ở nước ngoài hay nói chữ là, thay vì nói
"Rất đẹp" thì lại nói "Rất là đẹp". Tôi thì tiếng Anh dốt
nát, đành dịch ra là "Very is beautiful"!. Ngày xưa còn đi học mà làm
luận văn xài chữ: thì, là, mà, bị v.v... lung tung như kiểu này chắc thầy vã
cho rách mép. Ở VN bây giờ từ quan cho tới anh cùng đinh khố rách đều nghiện chữ
"Nói chung" cũng như mấy anh Việt Kiều hay dùng chữ "You
know" vậy. Hỏi thăm gia đình khoẻ không thì được trả lời: "Nói chung
cũng tốt. Mẹ tôi còn đang nằm bệnh viện còn vợ tôi thì mới chết tuần rồi".
Hãy nghe đài BBC phỏng vấn mấy quan chức, hay đọc trong bản báo cáo của mỗi cơ
quan, đoàn thể, mỗi ngành không bao giờ thiếu chữ "Nói chung":
- Tình hình chỗ nào cũng vậy, nói
chung là tốt, nhưng trong đó còn có một vài bộ phận yếu kém tồn tại ...
Tôi tới thăm gia đình người bạn mới
từ nước ngoài về, bố bảo con gọi mẹ ra đây. Thằng con chạy vào trong hét toáng
lên: "Momy, dady muốn momy bây giờ". Hồi lâu sau nó lại chạy ra bảo:
"Momy đang rửa he". Tôi ngạc nhiên ngẫm nghĩ mãi mới hiểu là má nó
đang gội đầu (hair).
Tháng rồi có mấy đứa cháu từ Úc về
chơi, tôi dẫn đi ăn nghêu ở Ngã Sáu, trong đĩa nghêu luộc chín há vỏ ra, có con
thịt rớt ra ngoài chỉ còn cái vỏ không, đứa bé cầm cái vỏ ngắm nghía một hồi rồi
tặc lưỡi: "Không có ai". Ôi ngôn ngữ Việt của Việt Ta và Việt Tây sao
mà rắc rối, biến hoá làm vậy!
Ngày vui qua mau rồi cũng đến
ngày tiễn đưa người nhà ra phi trường. Người còn ở VN khoái tiễn đưa lắm, lý do
là lúc đó người đi rất ngậm ngùi, còn bao nhiêu tiền trong túi cũng móc ra cho
hết, thương lắm cơ.
Việt Kiều con ra tới phi trường
thì mừng lắm, chúng nhảy cỡn lên múa máy tay chân rồi la to:
- Thoát khỏi Việt Nam rồi! Thoát
Việt Nam rồi!
Vậy thì tôi còn mong gì khi chúng
to lên, học hành thành tài rồi về giúp đỡ quê hương?
... he he he !!!
________________________________________
________________________________________