Trương Duy Nhất
Buổi sáng rời Yên Bái bỗng dưng nắng đẹp. Hướng qua phía Tuyên Quang. Trọng cho chúng tôi chạy ngang bát ngát những đồi chè. Những thảm chè xanh mượt như nhung phủ kín mấy ngọn đồi, ngút tận phía chân trời.
Dừng xe chụp ảnh. Mấy o hái chè ngạc nhiên hỏi «người lước lào vậy ?». Tôi cười «lước Việt Lam». Vói tay bứt mấy búp chè non đưa lên miệng mà cảm như cái vị chát mê mẩn kia chạy ngấm xuống tận gan ruột. Không muốn đi, nhưng rồi cũng phải bỏ những đồi chè ngút ngàn tít tắp lại phía sau. Cái đích trước mắt là: miền gái đẹp.
Trước khi đi, Nguyễn Minh Sơn đã dặn kỹ: đừng bỏ sót điểm này. Hắn kỹ tới mức dặn đến Na Hang nên ngủ ở nhà trọ nào, đến đâu uống rượu ngô ngon nhất, cứ say một đêm, giữ bình tĩnh rồi sáng mai hãy vào Thượng Lâm xem gái đẹp.
Nhưng cái gì chứ gái đẹp thì không thể chần chừ. Cả 4 đều háo hức. Vì thế, tạt đại một nhà dân ven đường, sát bờ sông Gâm nhờ mua con gà, bó rau, qua quít bữa trưa, xong vượt qua luôn Na Hang dò đường về Thượng Lâm.
Nếu cái đích trước mặt không phải là Thượng Lâm với những huyền thoại về một miền gái đẹp thì có lẽ chúng tôi đã thoái lui ngay từ những đoạn đầu. Đường bé, hiểm trở, lại cày xới hang hục như thể vừa chịu qua mấy trận bom. Mấy lần bánh xe quay tít trơn trượt như muốn trôi xuống vực. Một bên là vách núi dựng đứng. Bên kia là vực, vực sâu thăm thẳm đến mức nhìn xuống chóng mặt. Mình nhảy xuống, vác… máy ảnh tác nghiệp và vẫy tay căn đường cho Trọng. Mai Thanh Hải thì vác xẻng hì hục xúc cát. Phạm Xuân Nguyên vác đá kè bánh xe. Cầm lái vững và có tay nghề đường núi như Trọng mà mấy lần nhăn mặt. Tôi động viên: Cứ nhìn tới phía trước, tưởng tượng ra một giàn gái đẹp đang xếp hàng đứng vẫy mà tiến!
Hấp lực của gái đẹp kinh hồn thật. Hơn hai tiếng mới hổn hển thoát qua nổi một đoạn đường chưa đầy ba chục ki lô mét. Thượng Lâm nằm lọt thỏm trong một thung lũng hẹp. Chung quanh bao bọc bởi núi, tất thảy 99 ngọn cao vút trong mây mù sương phủ tạo cho cái thung lũng nhỏ bé này thêm phần mê hoặc, kỳ bí.
Gái đẹp đâu chưa thấy, nhưng phong cảnh quả hữu tình. Người bỗng nhẹ tâng. Thêm một chén rượu ngô thấy lâng lâng như bay trong gió trời.
Huyền thoại
Tích gốc về 99 ngọn núi kỳ ảo này được kể bằng một truyền thuyết rằng… Thuở Ngọc Hoàng phái thần xuống trần gian giúp nhà vua trị nước an dân và mách bảo phải đi tìm xây kinh đô ở chốn hội tụ đủ 100 ngọn núi, có thế thì cơ nghiệp mới lâu bền.
Không biết có mật gian nào mà nguồn tin mách bảo của Ngọc Hoàng lại bị lộ đến tai ông chúa vùng Thượng Lâm sơn cước. Phần thấy thế núi nơi mình cai quản vốn trùng trùng điệp điệp như rồng cuốn hổ chầu, phần nghĩ đây là mệnh Trời ấn cho vùng Thượng Lâm, ngài sai thuộc hạ đi khảo lại địa hình. Đếm qua tính lại mãi vẫn chỉ thấy có 99 ngọn núi. Thiếu 1 ngọn nữa mới đủ ý Ngọc Hoàng. Nghĩ đây có thể là ngụ ý thử thách của Trời, bèn tức tốc sai dân chúng trong vùng chở đất khuân đá xây thêm một ngọn núi. Ngọn núi thứ 100 ấy hoàn thành sau 3 tháng trời ròng rã. Cây cối cũng được trồng và núi trông như thật.
Khi đó, vị thần nhà Giời dẫn 100 con phượng hoàng bay khắp trần gian tìm thế đất. Bay mãi bay mãi rồi cũng phát hiện ra thế núi vùng Thượng Lâm. Vỗ cánh lượn chín vòng trên bầu trời, xong 99 con trong đàn sà xuống mỗi con đậu trên một ngọn núi. Còn duy nhất một con cứ bay mãi trên trời không chịu đậu. Ngọn núi con chim thứ 100 không chịu đậu ấy chính là ngọn núi giả vừa xây.
Nhận ra sự… gian dối này, Trời nổi cơn thịnh nộ trút mưa thác cuốn phăng ngọn núi giả kia trong nháy mắt. Viên chúa vùng Thượng Lâm bị sét đánh và mảnh đất 99 ngọn núi này đã không thành kinh đô như mệnh giời.
Tuy không thành kinh đô, nhưng có lẽ Ngọc Hoàng không muốn vùng đất 99 ngọn núi gần đúng ý trời này thua thiệt, ngài… đền trả cho Thượng Lâm 99 tiên nữ giáng trần.
Gái đẹp Thượng Lâm có lẽ từ đây. Cái tích miền gái đẹp có lẽ từ đây.
Nhưng cũng có tích khác rằng… Nơi thung lũng Thượng Lâm này, xưa có một nàng tên Bàn Hoa Trang, sắc nước gương trời nhờ có được bí quyết làm đẹp từ một loài thảo dược chỉ có trên vùng 99 ngọn núi. Vẻ đẹp của nàng chẳng mấy chốc đến tai Vinh Thành đại vương, ngài bèn rước nàng về làm vợ. Thương nhớ quê, không muốn để mất bài thuốc bí truyền, Bàn Hoa Trang đã kịp âm thầm bày lại cho những cô gái Thượng Lâm phương thuốc thần diệu kia. Và nhờ thế, chẳng mấy chốc cả vùng Thượng Lâm sơn cước này bỗng thành một thung lũng gái đẹp.
Và mắt thấy tai nghe
Dọc đường xuống Thượng Lâm, tôi đã có ý dòm xem những cô gái chổng mông làm cỏ lúa ven đường và thi thoảng bắt gặp từng tốp gánh cỏ, dẫn… trâu về bản. Chả thấy cô nào ấn tượng. Toàn những đít trâu xoăn nhoẻm bê bết bùn đất. Toàn những gương mặt trông cứ nhem nhuốc, tồi tội, khắc khổ và những dáng hình với chiều cao có phần hơi khiêm tốn.
Người phụ nữ đầu tiên mở cửa rót rượu ngô mời chúng tôi là Chẩn Thị Khâu. 23 tuổi, Khâu đã có 2 con. Nhà nấu rượu ngô và bán đậu phụ. Ngôi nhà của Khâu nằm ngay dưới chân núi Nàng Tiên, ngọn núi có hình giống một tiên nữ in trên vách đá. Hỏi gái đẹp đâu, Khâu cười chỉ tay lên núi.
Thấy khách, thêm một phụ nữ bế con chạy qua. Đó là Lò Thị Ba, 48 tuổi, nhà sát bên. Tôi thử “có phải đây là vùng Thượng Lâm gái đẹp không hay chúng tôi lầm đường?”- Lò Thị Ba cười: đúng rồi, đây là Thượng Lâm, gái Thượng Lâm đây (cô chỉ tay vào ngực mình) thấy có đẹp không?
Nói rồi cô cười, cười rung cả bờ vai: Xưa nay ai cũng bảo mận Hồng Thái gái Thượng Lâm, nhưng có thấy gái Thượng Lâm đẹp đâu?
Phạm Xuân Nguyên và Mai Thanh Hải tỏ ý nghi ngờ: Hay bọn mình nhầm đường thật? Tức mình, rút máy điện thằng Sơn. Mới hơn tháng trước, Nguyễn Minh Sơn và đoàn làm phim của tờ Sài Gòn Tiếp Thị vừa lên cắm trên này quay phim “Làng gái đẹp”. Hắn bảo mấy anh chịu khó dạo quanh chợ và vào các nhà quanh đó, xa xa phía rìa bản một tí. Ừ thì dạo. 4 gã lôi nhau đến mỏi chân quanh khu vực chợ, lội đến nát cả khu làng Thượng Lâm, vậy mà chả thấy nổi một nàng nào khả dĩ đủ để có thể tặng một… nụ cười!
Thấy “kẻ” lạ, một gã đàn ông chừng 40 bất thần từ đâu chạy đến “mấy ông là ai?”. Trông gương mặt rất bặm trợn, tưởng có chuyện. Không dè câu trước câu sau, lão đã cười “về tìm gái đẹp hả?”. Thế rồi lão lôi chúng tôi ngồi bệt trước chợ. Lão khoe mình là Lập, bảo cứ gọi là Lập Láng hay Lập Khế cũng được, là người quản chợ Thượng Lâm.
Thế gái đẹp đâu? Lão chỉ tay lên núi rồi… cười, một nụ cười khó đoán là thật hay trêu!
Dọc đường gái đẹp
Có thể, khởi phát từ cái tích 99 ngọn núi và 99 tiên nữ giáng trần kia, rồi từ đó người đời nói thêm ra, thêm mãi đến… bây giờ. Cũng có thể cái tiêu chí đẹp ngày xưa chỉ giản đơn là làn da trắng. Địa thế 99 ngọn núi phượng hoàng đã tạo cho Thượng Lâm thành một vùng thung lũng quanh năm mát mẻ, trong lành. Với khí hậu ôn hòa và cái duyên núi rừng này, gái Thượng Lâm có được nước da trắng trẻo hơn gái vùng khác.
Hoặc cũng có thể nó được nhân lên, kể thêm ra từ khi nhà Mạc chạy dạt lên đóng đô tại thành Tuyên Quang. Gái vùng này có lúc được triệu về làm cung nữ hiến dâng cho vua.
Chẳng rõ thế nào?
Ngay cả cái “Miền gái đẹp” mà Hoàng Phủ Ngọc Tường viết, tôi cố đọc nát ra cũng chả thấy ông Tường tả gái đẹp thế nào. Chỉ đại khái mấy đoạn đôi dòng gọi là tả gái đẹp thì chung chung thế này: “… ở đâu có sông nước đẹp thì ở đấy tất có nhiều mỹ nhân. Không cần phải tin vào thuyết phong thủy cho lắm. Tôi cũng nghĩ rằng ở nơi đó có “thế phong thủy” ở đó thiên nhiên tất phải đẹp, ở đó mặt người trông cũng rảnh rang, đó là sự liên lạc giữa Đất và Người, dân gian quê tôi nói “Người ta là hoa đất”. Vậy thì “Địa linh nhân kiệt”…
Vậy mà Hoàng Phủ Ngọc Tường phán kinh “Tuyên Quang đây cũng giống như nước Vênêduyêla của Nam Mỹ. Nhiệm vụ chủ yếu của nó là sản sinh ra những người đẹp làm rạng rỡ thế giới…”.
Có lẽ, cái “Miền gái đẹp” ấy nổi tiếng bởi tên tuổi của người viết, hơn là cái sự đẹp của… miền gái đẹp!
Tôi cũng đã lục sạo trên mạng tìm những nguồn viết trước về miền gái đẹp này. Quanh đi quẩn lại cũng chỉ vài ba bài xào đi sáo lại qua lời kể và tích cũ. Rồi cũng chỉ có mấy cái ảnh này cóp qua dán lại:
Còn đây là ảnh của tôi. Những bức ảnh mới nhất chụp được giữa trung tâm miền gái đẹp Thượng Lâm. Ghi nhận trung thực vậy. Còn đẹp hay không, đẹp đến mức nào thì tùy ở cách nhìn và cái gu… thẩm gái của từng bạn đọc.